نقد روانکاوی شخصیت در رمان رقصة الجدیلة و النهر با تکیه بر نظریه سطوح شخصیت فروید

نقد و بررسی ساختار شخصیت از نظریه‌های مدرن نقد ادبی و مبتنی بر مبانی روان‌شناسی است که توسط فروید بنیان‌گذاری شد. وی فرایندهای ذهنی هر فرد در مراحل رشد را به سه ساختار شخصیتی نهاد، خود و فراخود تقسیم نمود و آن را شرح و گسترش داد. در پی این دریافت، ناقدان به آثار ادبی نگاه تازه‌ای افکندند و تحلیل‌گران تلاش کردند به بررسی این سطوح در شخصیت‎های آثار ادبی بپردازند. پژوهش حاضر به بررسی و بیان تعارضات و کشمکش‌های بین این سه ساختار و نمود آن در وجود شخصیت‌ اصلی رمان رقصة الجدیلة والنهر می‌پردازد. رمان رقصة الجدیلة والنهر رمانی رئالیسمی آمیخته با خیال و از جمله رمان‌های وفاء عبدالرزاق شاعر و رمان‌نویس عراقی است که پژوهشگران سعی دارند با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به روانکاوی شخصیت اصلی آن براساس سطوح شخصیت فروید بپردازند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که "خود" در شخصیت اصلی داستان همواره به سبب تعارضات بین "نهاد" که او را به لذت‎ها دعوت می‎کند و "فراخود" که او را به جهاد در اره وطن و دفاع از میهن در اضطراب بوده است و این اضطراب را می‌توان به وسیلۀ مونولوگ‌ها و دیالوگ‌هایی که بین او و دیگران بیان شده است، درک نمود. چنین اضطراب‌ها و استرس‌هایی فرد را به بهره‌گیری از برخی مکانیزم‌‎های دفاعی وا می‎دارد؛ همانگونه که قهرمان داستان برای دور شدن از این استرس به مکانیزم خیالبافی روی آورده است.